سرو تبرى-سرو خمره‌اى‌

به فارسى«سرو تبرى»و رقم پا كوتاه و متراكم آن را«سرو خمره‌اى»گويند.

نامهاى محلى آن در خوزستان و فارس«نوش»و در على‌آباد كتول«سر»مى‌باشد.دركتبطب سنتى با نامهاى عربى آن«شجرة الحياة»،«عفس»،«صلابه»و«شربين»ذكر شده است.

سرده سرو تبری (Platycladus)، سرده‌ای از درختان همیشه‌سبز،از دسته مخروطیان (Pinophyta) رده ناژویان (Pinopsida)، راسته کاجیان (Pinales) و تیره سروها (Cupressaceae) است.

 تنها گونه موجود در سرده«سرو تبری» خود سرو تبری (با نام علمی Platycladus orientalis) است که با نام سرو خمره‌ای چینی (به انگلیسی: Chinese Arborvitae) هم شناخته می‌شود.

مشخصات‌

درختى است زيبا نوع سرو خمره‌اى آن درختى است كوچك ومتراكم،بردبار ومتحمل شرايط سخت رويش،با ساقه‌هاى راست و برگهاى كوچك شده كه بهشكل فلس‌درآمده‌اند.انشعابات و شاخه‌ها بادبزنى.ميوه‌ی  آن گرد يا تخم‌مرغى شكل و كبود رنگ‌است و ترشحاتصمغى كبود يا نقره‌اى سطح ميوه را فرا گرفته است.سرو خمره‌اى‌شبيه سروهاست جزاينكه شاخه‌هاى آن بادبزنى است و ميوه‌ی  آن از  ١٠ - ٨  فلس‌ تشكيل مى‌شود.چوب سرو خمره‌اىسبك،خيلى معطر و نسبتا سخت كه از آن‌تربانتين گرفته مى‌شود و پس از تبخير اسانسآن،صمغ سفيدى با نام سانداراك‌ ١ مى‌دهد.صمغ سانداراك رابيشتر از گونه‌ی  افريقايى‌ و گونه‌ی  اروپايى‌ مى‌گيرند.درخت سرو خمره‌اى يا سرو تبرىبومى آسياى معتدل وچين است.در ايران نيز بيشه‌اى از آن در محل سوركش واقع در دره‌كتولوجوددارد.در اين بيشه درختان كهن و قطورى وجود دارد و درختان كهن ديگرى از سروخمره‌اىدر سبزوار و در كرج نيز وجود دارد كه سن آنها چند قرن است.

تركيبات شيميايى‌

از نظر تركيبات شيميايى در گياه مواد پينى‌پيكرين‌ ٢ ،كوئرسيترين‌ ٣ [چونگ‌كوئوتونونگ يائوچى‌]وتوجين يا توبين‌ ۴ [نى و چن‌]و يك اسانس روغنىفرارشامل پينن‌ ۵ ،كاريوفيلن و در آخر يكرزين و تانن‌[روا]يافت مى‌شود.ماده‌ی پينى‌پيكرين خاصيت تنگ كردن رگهاى خونى رادارد.در ريشه‌ی  گياه مقدار قابل‌ملاحظه‌اىاسانس وجود دارد.

خواص-كاربرد

در چين برگهاى اين درخت از داروهاى مرسوم و متداول چينى است وخونريزى‌را بند مى‌آورد[نى و چين‌].

ساير خواص آن:تلخ و مقوى معده و قابض و خنك‌كننده است‌[هاو وديگران‌].

مدر،تونيك و ضد تب مى‌باشد[روا].جوشانده‌ی  برگها و يا عصاره‌ی  تازه‌ی  برگها براى قطع‌هرنوع خونريزى مفيد است‌[هو،مككلور و هوانگ و لوئى‌].و براى زخم اثنى‌عشر وزخم معده مفيد است‌[نى و چن‌].براىالتيام سوزاك‌[هاو]و سرماخوردگى‌[استوارت‌]نافع است.تخم آن داراى مواد مغذى است‌[كاريونهو كيمورا]،مسكن‌است‌[هو]،تونيك و اشتهاآور مى‌باشد[لوئى‌]،براى جهاز تنفسى مفيداست،روى‌ سرو تبرى با ميوه‌ ١ .شاتون نر  ٢ .گل نر  ٣ .گل ماده  ۴ .مخروط رسيده  ۵ .دانه با بال آن‌ كبد اثرمى‌گذارد و ترشح مفرط عرق را كنترل مى‌كند[استوارت و هوپر].در مواردطپش قلب بهعنوان داروى مؤثرى تجويز مى‌شود و به علاوه براى بى‌خوابى وعصبانيت مفيد است‌[لوئى‌].سرفهرا تسكين مى‌دهد[استوارت‌]،و براى ناراحتى واختلالات تشنجى اطفال اثر مفيد دارد.ازبرگها و تخم آن براى معالجه‌ی  خونريزىوتسكين دردهاى روماتيسمى و بيمارى‌هاى زنان استفاده مى‌شود[چونگ-كوئوتونونگ يائوچى‌].

جوشانده‌ی  بندها ومفصلهاى شاخه‌هاى درخت در استعمال داخلى براى‌سرماخوردگى و روماتيسم نافع است و دراستعمال خارجى براى رفع ناراحتى‌هاى‌پوستى مفيد مى‌باشد.از رزين آن مخلوط با رزينكاج براى تحليل تومور استفاده‌مى‌شود.با گرد پوست سفيد آن مخلوط با موم و چربى خوكپمادى درست مى‌كنندكه براى معالجه‌ی  سوختگى از آتش و يا آب مفيد است و براى رويش مودر محل‌زخمها كه موى آن ريخته باشد نافع است‌[استوارت‌].در هندوچين از گرد برگهاىآن‌ به عنوان قاعده‌آور و از تخم آن چون تونيك براى تقويت نيروى جنسى مى‌خورند ودرموارد اسهال خونى و تهوع نيز بسيار مفيد است‌[پروت و هرير].

از جوشانده‌ی  سرشاخه‌هاىآن براى معالجه‌ی  اسهال خونى و ناراحتى‌هاىجلدى وسرفه استفاده مى‌شود[كرووست و پتلو و فوكود].